Hayati İnanç’ın Can Veren Pervaneler Serisinin dördüncü kitabı… “İşte geldik gidiyoruz” sloganıyla basılmış olan kitap adından da anlaşılacağı üzere ahiretin unutulmaması gerektiği üzerine şiirler barındırıyor. Hayati hoca yine çok güzel şiirler seçmiş.
İhsan Şenocak’ın yazdığı bu kitapta kitabın isminden de anlaşılacağı üzere çocuk yetiştirirken dikkat edilecek hususlara yer verilmiş. Yaklaşık 160 sayfadan oluşan kitap mukaddime ile başlamakta ve kitap yer alan başlıklar hususunda kısa bilgiler vermektedir.
Ardından kitap İslam Evi, Amentü Şerhi, İman Hareket İster (Çocuk ve İbadet), Çocuğun Şahsiyetinin İnşası başlıklarıyla devam etmektedir. Kitabın ilk yarısı adeta bir hazırlık bölümü iken, İman Hareket İster başlığından sonraki bölüm -ki kitabın ikinci yarısına denk gelmektedir- çocukların eğitiminde dikkat edilmesi gereken hususları belirtmektedir. Kitabın çok derinlemesine inmediğini ve bu konuda daha önce altyapısı olan insanlara çok cazip gelemeyebileceğini belirtmek isterim. Ancak şunu söylemekte gerekiyor ki kitap az veya çok bilgisi olan herkesin donanımını artırmayı vadediyor. Başka bir deyişle az veya çok herkesin katkı sağlayabileceği bir kitaptır.
Öncelikle kitabı bitirmediğimi söylemeliyim. Kitabın kapağındaki çekicilik içeriğe ulaştığımda kayboldu diyebilirim. Haksızlık etmeyeyim belki yazım stili bana hitap etmemiştir ancak kendimde kitabı bitirecek güç bulamadım.
Kitabın ilk bölümünde inovasyon ile adını yan yana getirebileceğim kişilerin hayatına kısaca değinilmiş. Bu anlamda bu kısım fena değil. Kitaptan beni uzaklaştıran farklı bir konu ise birçok anlatım bozukluğu, imla ve yazım hatası olması. Bazı yerler çeviri hissi veriyor. Bunun yanında sanki yazar kitabı yazmış ve kitap hiç okunmadan yayımlanmış. Zira kitap aceleye gelmiş gibi bir his uyandırıyor. Netice itibariyle yorumlarım böyle.
Aslen Abdulfettah Ebu Ğudde tarafından yazılmış olan “Min Edebil İslam” isimli yaklaşık 80 sayfalık bir kitabın açıklaması şeklinde Şerafeddin Kalay tarafından hazırlanmış yaklaşık 400 sayfalık bir kitaptır. 40 maddeden oluşan kitapta islam kültüründen gelen edepler anlatılmış ve açıklanmıştır.
Kitap güzel ve okunası bir kitap olmakla birlikte beni “keşke orjinalden çevirisi olsaymış da onu okusaymışım” düşüncesine itmiştir. Bazı cümleler vardır ki öz ve net bir şekilde kurulduğundan dolayı kendisini zaten açıklayabildiği gibi bir de okuyucuya tefekkür imkanı sunabilmektedir. Dolayısıyla açıklama bu gibi durumlarda hem gereksiz hem de anlama bir sınır çizdiğinden dolayı katkıdan ziyade aksi bir durum ortaya koymaktadır. Tabi her okuyucunun bu noktada fikri benim gibi olmayabilir. Netice itibariyle kitaptan istifade ettiğimi söyleyebilirim ancak varsa orjinalden direkt çevirisini bulabilirseniz naçizane tavsiyem onu okumanızdır.
Ancak tekrar söylemek ihtiyacı duyuyorum faydalı bir kitap ve özellikle çocukluk döneminden gençlik dönemine geçen bireyler oldukça istifade edebileceğinden dolayı evlerde bu ve benzeri eserler bulundurmakta yarar vardır.
Kitap yapay sinir ağlarının tarihçesi ile başlıyor. Ardından bugün geldiğimiz durum, yapay sinir ağlarının (YSA) elemanları hakkında genel bilgiler, öğrenme işleminin nasıl gerçekleştiği ve mimariler hakkında bilgi verilmektedir. Kitap bir adet matlab uygulamasının kodları ve ardından aynı uygulamanın toolbox (Neural Network Fitting Tool) yardımıyla yapılmış versiyonu ile son bulmaktadır. Ayrıca kitap temel bilgileri içerdiği bilgisiyle son bulmakta olup, konu hususunda daha fazla özelleşebilmek için zaman harcanması gerektiği vurgulanmaktadır. Yazarı Dr. Fatma Sönmez Çakır olan ve yaklaşık 100 sayfadan oluşan bu YSA konulu bu kitabın genel bilgileri içerdiği ve kısmen akademik dile yakın yazıldığını söyleyebilirim.
Yazar Ferîdüddin Attâr’ın Mantıku’t-tayr (Kuşlar Meclisi) adlı eserini illüstrasyonlarla işlemiş. Eser içerisinde metin çok fazla yok ama Kuşlar Meclisinin illüstrasyonlarla özetlemiş. Kitabın kapağından her sayfasına kadar kağıt kalitesi oldukça iyi ve dokununca güzel bir his uyandırıyor. Ayrıca görseller çocukların da ilgisini çekiyor. Eserin çevirisi Çiçek Öztek tarafından yapılmış. Kitap vesilesiyle Ferîdüddin Attâr ve eseri Mantıku’t-tayr ile de tanışmış oldum.
Bu yazımda daha önce aklımda olmayan ama bir vesile ile okuduğum Bozkurtlar romanı hakkındaki yorumlarımı paylaşacağım. Kitap esasında Hüseyin Nihal Atsız’ın (1905-1975) Bozkurtların Ölümü ve Bozkurtlar Diriliyor isimli birbirinin devamı olarak niteleyebileceğimiz iki kitabının birleşmesi ile oluşuyor. 1973 yılında yazarın izni ile birleştirilerek Ötüken Yayınları’ndan basılmış. Yani bu kitabı okursanız aslında iki kitap okuyor olacaksınız. Kitap toplamda 584 sayfadır. İlk kitap yaklaşık 400 sayfa iken, ikinci kitapta yaklaşık 185 sayfadır.
Birinci Kitap – Bozkurtların Ölümü
Kitap Hüseyin Nihal Atsız’ın 1937-1946 yıllarında Ateş Çocuk Dergisi’nde düzensiz yazıları ve sonrasında tamamlaması ile 13 Nisan 1946 tarihi saat 21:00’de Maltepe’de son halini alıyor. Eser romanın hikayesi isimli giriş mahiyetinde birkaç sayfalık bölümle başlıyor. Esas kısım ise üç bölümden oluşuyor. Bölümlere ayrı ayrı bakacağız ancak genel olarak bu kitapta hangi konudan bahsediliyor ona bakalım.
Hikaye 621 tarihinde başlıyor. Başkenti Ötüken olan Doğu Göktürk Kağanlı’nın o zamanki lideri Çuluk Kağan’ın (kaynaklarda Çullug veyahut Çula Kağan olarak da geçmektedir) Çin kaynaklı zehirlenmesinden sonra devletin başına kardeşi Bağatur Han’ın (kaynaklarda İl/İllig Kağan olarak geçmektedir) geçmesiyle başlamaktadır. Bağatur Han devletin başına geçince Kara Kağan olarak isimlendirilmiştir. Bu dönemde Batı Göktürk Kağanlı’nın başında ise Tüng Yangu Kağan bulunmaktadır. İyi durumda olan ve Çin’e karşı üstünlük kurmuş olan ülke bu değişiklik ve iklim koşulları neticesinde Çin’e karşı giderek güçsüz duruma düşmüş ve neticede bir savaş sonunda Göktürkler Çinlilere yenilmiş ve Kara Kağan esir düşmüştür. 9 yıl Çin hakimiyetinden sonra Kara Kağan’ın yeğeni Kür Şad ve 40 çerisi ihtilal yapmak için Çin sarayına baskın yapmıştır. Kür Şad’ın, 40 çerisinin ve birçok Çinlinin ölümüyle sona eren bu ihtilal girişimi başarısız olsa da amacına ulaşmış, bir zaman sonra Göktürk Kağanlı’nın tekrar dirilmesini sağlayacaktır. Kitap bu noktada son bulmaktadır. Şimdi gelelim ilk kitabın bölümlerine;
İkinci Kitap – Bozkurtlar Diriliyor
İkinci kitap bölümlerden oluşmuyor. Yaklaşık 185 sayfadır. Kitap 15 Nisan 1949’da yine diğer kitapta olduğu gibi Maltepe’de tamamlanmıştır.
Bu bölümde babasının kim olduğunu bilmeyen ve Kür Şad’ın kayıp oğlu olan Urungu’nun aşk hikayesi eşliğinde Göktürk’lerin tekrardan toparlanarak Çin tahakkümünden kurtulması ve parlaması anlatılmaktadır. Hikayenin sonunda acı bir son ile biten aşk ve Göktürk’lerin Çin’e karşı aldıkları galibiyet vardır. Bu galibiyet ile Göktürkler eski şaşaalı günlerine dönmüşler, 681 yılında kitabın isminde de olduğu gibi dirilmişlerdir. Devletin başında hükümdar olarak İlteriş Kağan, vezir olarak da Bilge Tonyukuk bulunmaktadır.
Değerlendirme
Kitap her ne kadar roman olsa da Göktürklerin gerçek hikayesine ışık tutması açısından önemli bir kitaptır. Hikaye sizi içerisine almaktadır toplamda 600 sayfalık bir kitap olsa da çok akıcıdır ve eminim kısa sürede bitireceksiniz. Doğu Göktürk Kağanlığı’nın çökmeye başlangıcının tarihi olan 620 yılının sonu itibariyle başlayan hikaye yukarıda da bahsettiğim gibi 681 yılında son bulmaktadır. Çullug Kağan 10. büyük Türk hakanıdır. Gerçekte de Birinci Doğu Göktürk Kağanlığı 582-630 yıllarında hüküm sürmüştür. İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı ise 681-745 yılları arasında hüküm sürmüş, Uygur Devleti tarafından 745 yılında yıkılmıştır. Göktürklerde devlet töreye göre yönetilmektedir. Kağan ve kağan liderliğindeki toy (meclis) töreyi düzenleyebilir. Gök tanrı inancına sahiptirler ve hükümdarlık hakkı tanrıdan gelir. Ayrıca Göktürkler tarihte Türk adını kullanan ilk devlettirler. Ordu düzenlidir ve 10’luk düzen kullanılmaktadır. En büyük yapı tümendir ve 10000 kişiden oluşmaktadır. En küçük grup ise onbaşının idaresi altındaki 10’luk gruplardır. Onbaşıyı, yüzbaşı ve tümenbaşı takip etmektedir.
Aşağıda kitaptan aldığım ve beğendiğim bazı pasajlar bulunmaktadır;
Yamtar yüzünü göğe kaldırıp söylenmeğe başladı: “İsa Tanrının oğlu. İsa’yı Meryem doğurdu. Ama Meryem, Tanrının katunu değil. Tanrı, İsa’nın babası… İsa’nın anası, babası var. Babası Tanrı…Anası Meryem… ama Meryem, Tanrının katunu değil… İsa….”
Onbaşı Yamtar sözlerini bitiremedi. Gık demeden tartışmayı dinliyen Onbaşı Sançar, bu mantıksızlıkla sinirleri bozularak meşhur kahkahasını savurmuştu. Papazlarla çevrelerindeki Türklerin gözleri birden Sançar’a çevrildi. O, her zaman yaptığı gibi böğürlerini tutarak, gözlerinden yaşlar akarak katılıyor, kahkaha arasında da kesik kesik şöyle bağırıyordu:
– Tanrı ile Meryem evlenmeden bu yalavaç nasıl doğar be? Herhalde bu bunağın Tanrısı Meryem’in otağına gizlice girdi de Kara Kağan duymasın diye bizden saklıyor. Yoksa onun sonucu da Karabudağ’ın sonucuna benzerdi…
Yamtar, bu gürliyen kahkahalar arasında yine yere düşmüş olan Sançar’ı, Onbaşı Derse’nin yardımıyla bir ata bindirip bağlamağa çalışırken bağırdı:
– Bana bak, koca papaz! Türk Tanrısı, Türk Türesine aykırı iş yapmaz. Sizin Tanrınız Ötüken’e gelirse işi yamandır.
Üçoğul dinlemeden atlarıyla birlikte avluya geldi. Yine subay kılıklı birisiyle arkasında üç adamı demin kendisiyle konuşan yaverin karşısında duruyorlardı. Üçoğul bir Türk onbaşısı olduğu için burada bir dövüşün başlamak üzere olduğunu anlamıştı. Hiç şüphesiz bu dövüşte seyirci kalamazdı. İki taraftan birini tutmak gerekti. Tutmak gerekince de az önce konuştuğu yaverin yanını tutmak doğru olurdu. Hem onlar dörde karşı üç kişiydiler. Üstelik yaver kendisiyle arkadaşça konuşmuştu. Üçoğul fazla düşünmeğe lüzum görmeden odasına seğirtti. Keçesini hızla açarak kılıcını çıkarıp kuşandı. Sonra avluya koştu. Savaş başlamıştı. Şemin’in subayı ile üç çerisi saldırmışlardı. Üçoğul yirmi adımlık yolu koşuncaya kadar Kien-çing’in yaveri, iki çerisi yıkıldığı için tek başına kalmıştı. Üçoğul, yaverin yanına gelince durum değişti. Birkaç denemeden sonra ilk vuruşuyla birini, biraz sonra ikincisini devirdi. Çin veliahdının yaveri bu beklenmedik yardımdan çok sevindiği için savaş naraları atarak vuruşuyordu. Avludakiler darmadağın olmuşlardı. Kimi kaçmış, kimi bir kıyıya ilişmiş, dövüşü seyrediyordu. Fakat bu çarpışma uzun sürmedi. Üçoğul, acemi bir çeri olan karşısındaki Çinli birkaç kılıç tokuşturduktan sonra Türkvari bir kılıç savurdu. Bu savuruşla Çinlinin başı gövdesinden ayrılıp yere düşmüştü. Karşı tarafta tek başına kalan ve Çin veliahdının yaveriyle vuruşan Çin subayı, Üçoğul’un da kendi karşısına geldiğini görünce kaçmaktan başka çıkar yol bulamadı. Büyük bir hızla koşarak avlunun kapısından kayboldu.
Bütün Türkler gibi Yağmur’un aklı da alım satımla zengin olmağa bir türlü ermiyordu. Hele Türkler açlıktan kırılırken tutsak Çinlilerin alım satımla zengin olması dünyadaki en büyük haksızlıktı. Kendi kendine çabuk bir hesap yaptı. Sonra daha dik bir sesle Çinliye bağırdı:
Gök Börü hepsine ok atmasını, kılıç vurmasını, kargı sançmasını öğretti. Hepsi bu gün için yetişip büyüdüler. Biz onlardan daha katı vururuz. Onlar bizden daha çabuk vururlar. Onlarla biz birlikte olursak birbirimizi bütünleriz.
Dünyada en güçlü kişi ölümü göze almış olan kişidir.
Ayın bahtı karanlık ,
Bulutunki karadır.
Av avladık, kuş kuşladık.
Kitapta eski Türkçe birçok kelimeye de yer verilmiştir. Burada benim daha önce bilmediğim bir kısmına yer vermek istedim;
| Bunlu | Kederli |
| Evdeş | Zevce |
| Gezlemek | Nişanlamak |
| İni | Küçük erkek kardeş |
| Bezek | Süs |
| Sayrı | Hasta |
| Eçi / Eçe | Amca, ağabey |
| Arık | Zayıf, sıska |
| Esrimek | Sarhoş olmak |
| Buşku | Heyecan |
| Eye | Sahip |
| Dilmaç | Tercüman |
| Buğra | Erkek deve |
| Albız | Şeytan |
| Aldamak | İğfal etmek |
| Çaşıt | Casus |
| Sağrak | Kadeh, bardak |
| Bitig | Mektup |
| Ulca | Ganimet |
| Bidevi at | Soy at |
| Bay | Zengin |
| Kineşmek | Meşveret etmek, müzakere etmek |
| Aşığsız | Faydasız, menfaatsiz |
| Tümen | On bin |
| Kannış | Cilve |
| Yay | İlkbahar |
| Yargı | Mahkeme, hüküm |
| Yasavul | Polis, inzibat |
| Tamu | Cehennem |
| Singil | Küçük kız kardeş |
| Karımış | İhtiyarlamış |
| Kalın | Çeyiz |
| Şurlamak | Şarıl şarıl akmak |
| Anda | Kankardeşi |
| Sart | Tüccar |
| Yancık | Kemere ata asılan küçük torba |
| Utacı | Doktor |
| Börü | Kurt |
| Uğru | Hırsız |
| Karganmış | Mel’un |
| Toklu | Bir yaşını geçmiş kuzu |
| Uran | Parola |
| Konçuy | Prenses zevce |
| Kovuculuk | Zem, iftira |
| Kırnak | Cariye |
| Süsmek | Boynuzla vurmak |
| Kavşıt | Kavuşulacak yer, randevu |
| Yalavaç | Peygamber |
Çocukluğumda okul kitaplığından aşina olduğum ancak okumadığım bir kitaptı Hacı Murad. Roman gerçek bir hikayeden esinlenerek yazılmış. Dolayısıyla tarihi bir arka planı da var. Hikayenin Hacı Murad – Şeyh Şamil ve Rusya arasında geçmesi, yazarın ise Rus olması dikkate alındığında Tolstoy’un ne kadar objektif olabileceği sorusu gelmişti aklıma kitabın başında. Ancak Tolstoy gibi okuyan herkes tarafından övgüyle bahsedilen bir yazarın kitabı olduğu için açıkçası çok endişelenmedim. Aslında biraz da bu örgüyü merak ettiğim için okudum kitabı.
Kitabı okuduktan sonra yazarın Dağıstanlı ve müslümanları iyi tanıdığı kanaatine ulaştım. Ayrıntıları daha kaçırmamıştı Tolstoy. Bunun yanında hikayenin eksik tarafları var – ki hikayede anlatılan birçok olay yarım bırakılmış – ancak güzel bir kitap diyebilirim. En çekici tarafı ise Tolstoy’un gözünden Rusları ve müslümanları görebiliyoruz. Şaşırtıcı bir şekilde mi diyeyim bilemedim ancak bizim bakış açımızla benzer diyebilirim.
